Адамның ең бірінші байлығы – денсаулығы

Қазір жалпы медицинаны бітіргеннен кейін жас маман екі жыл интернатурасында жүреді, одан кейін тағы екі жыл балалар дәрігері болуға резидентурада оқиды. Медицина академиялары мен университеттерінде жастарды тоғыз жыл оқытса да педиатр мамандығы сан жағынан да, сапасынан да талапқа сай дайындалмағанын уақыт көрсетті. Көрші Ресей мемлекетінде де осындай мәселе көтерілгенде дәрігерлер, мамандар педиатрия факультетінің керектігін дәлелдеп, оны жапқызбай қорғап қалды. Қай мамандыққа да, оның ішінде дәрігер мамандығына адамның жүрек қалауы болмаса, қиын. Алғашқы қанды көргеннен толқып, адам анатомиясын оқи бастағандағы қиындықтарға шыдамай, кейбір жастар оқуды тастап кетеді. Ал медицинаның өзге саласынан педиатрияның бас­ты ерекшелігі — балалармен жұмыс істеудің қиынды­ғында дер едім. Балалар дәріге­рі болғысы келетіндердің осы маман­дыққа ынта-ықыласы болуы тиіс. Баланы жақсы көру керек, бала дегенде жаны ұшып тұруы тиіс. Солай бүкіл жан-жүрегін салғанда ғана ол жақсы маман болып қалыптасады. Бұл мамандықтың осындай психоло­гиялық та жағын ескермей болмайды.
Баламен жұмыс істеудің қиын екенін айттым, тағы да қайталағым келеді. Медицинаның қай саласында да ең алдымен ауруға дұрыс диагноз қойғанда ғана емнің нәтижесі болады. Педиатрияның қиындығы да осында. Мысалы, ересек адам өзінің қалай ауыратынын айтады. Оны түрлі аппарат арқылы тексермей тұрып-ақ, науқас берген ақпараттардан қойылатын диагноздың кем дегенде 50 пайызын шамалауға болады. Ал бала айта алмайды ғой? Кез келген ана да баланың ауруын жеткілікті сипаттап бере алмауы мүмкін. Жақында біздің ауруханаға үш жасар бала ауыр халде түсті. Ол тамақ ішіп болған соң жата алмайды, жүре де алмайды, төрт аяқтап тұрып қалатын болған. Үш жасар бала не айтады? Осыны ойласа келе дәрігерлер баланың іш құрылысын тексеруді ұйғардық. Баланың ұйқы безіне жылауық шыққан, көлемі тым үлкен. Тамақ ішкенде ол асқазанмен сығылысады, ал бала төрт аяқтап төмен қарап тұрғанда тамақ алға лықсып, шамалы жеңілденгендей болады. Операция жасап, әлгі паразитті сылып алып тастадық. Міне, бұл педиатр болмағандықтан уақыт ұзай берген, бала қиналған, диагноз тек облыстық балалар ауруханасында ғана қойылды. Ал медициналық жоғары оқу орындарында бұрынғы дәстүрмен педиатрия факультеті болса, болашақ дәрігер 6 жыл бойы тек бала ағзасына, ауруына қатысты дәріс алар еді. Оның үстіне студенттер 2-3 курстан бастап балалар ауруханаларында тәжірибеден өтеді. Нашарлау оқитын студенттің өзі жүрегі болса баланың қиналғанын, оның емделіп қатарға қайта қосылғанын, күлгенін көргенде сәбиді жақсы көріп кетеді, сол арқылы мамандығын да сүйетін болады. Болашақ педиатр маман баланың қай аурумен қалай ауыратынын бүге-шігесіне дейін білгенде ғана ажалмен күресіп, өмірге араша бола алады.
Кейіпкеріміздің негізі әулетіндегілердің көбісі медицина саласында қызмет атқарады, бұл салаға өзі қызығып келген, еңбек өтілі 36 жыл. Кеніпкеріміздің сөзін тыңдайтын болсак, қазіргі таңда медицина саласындағы өзгерістер өте зор! Мемлекет басшысы медицина саласына ерекше көңіл бөліп жатыр, технология жоғары деңгейде дамып келеді. Мол тәжірибе жинау үшін барлық мүмкіндіктер қарастырылған. Жастарымыз түрлі оқу орындарында окып, тәжірибе жинап, практикаларға барып, медицина саласының кыр- сырларымен танысып келеді, бұл әрине бәрімізді қуантып отыр! Дегенмен де, Қазір жергілікті жерлерде жалпы тәжірибедегі дәрігер болса, бәрі түгел деген түсінік бар. Мен «жалпы медицинаны оқыту» дегенге күмәнмен қарайтынымды жасырмаймын. Бір адамның шақшадай басы бес жылда бүкіл медицинаны меңгеріп алады дегенді қалай түсінуге болады? «Екі кеменің басын ұстаған суға кетеді» деп қазақ бекер айтты ма? Менің ойымша әр нәрсенің басын шалмай, бір салаға маманданған дұрыс. Қазір жасыратыны жоқ, жоғары оқу орнының түлектері медицинаның ересектерді емдейтін өзге салалары тұрғанда, педиатрияны қалай бермейді. Оның бас­ты себебі, бұл мамандықтың өз алдына отау тікпегенінде, яғни жеткілікті, тереңдеп оқытылмағанында болып отыр. Сондықтан аудан, моноқалалар түгіл қазір облыс орталықтарындағы ауруханаларда, емханаларда педиатр жетіспейді. Біздің облыстық балалар ауруханасы да солардың қатарында. Тәжірибелі педиатрлар өмірдің заңы­мен жасы келген соң, зейнеткерлік демалысқа кетіп жатыр. Емханаларда ұзыннан ұзақ кезек. Мен жыл сайын Қарағанды медицина академиясындағы түлектер жәрмеңкесіне барып тұрамын. Жастармен сөйлескенде олар да осы мәселені айтады, педиатрияға баруға тайсақтай береді. Факультет қайта ашылмағанда біз бұл мамандықты жоғалтып тынар едік. Одан балалар зардап шегер еді.
Педиатрияның қажеттігіне тағы бір себепті айтайын. Қазір балалар ауруы жиі асқынады, бұрын ересектер ғана ауыратын ауру түрлері балаларда да кездесіп жүр. Тіпті, жиілеп барады. Мысалы, өтінде, өт жолында тас бар 3-4 жастағы сәбилерге операция жасадық. Бала сары ауру секілді сарғайып кетеді. Мұны кәнігі, тәжірибесі мол дәрігерлеріміз бұрын кездестірдік деп айтпайды. Тағы басқа да аурулардың тым жасарып, балаға ауыз салғаны ойлантады. Педиатрия мұны зерттемесе, педиатр мамандар мұны асқындырмай анықтамаса, балалардың өлімі азаймайды. Бір жасқа дейінгі сәбилерді аман алып қала алмай жатамыз. Біздің облыс бойынша балалар өлімі республикалық көрсеткіштен төмен. Дегенмен, ол көңілді демемейді.
Айналдырған 5-6 жылдық үзіліс­те жергілікті жерлерге педиатр маман­дардың жетіспейтіндігі, одан балалар денсаулығын сақтау, оны емдеу ісінің ақсағаны белгілі болды. Қазір негізгі салмақ облыстық, Қостанай қалалық балалар ауруханаларына және Рудный қаласындағы перинаталдық орталықтарға түседі. Аудандардағы, кішігірім қалалар­дағы ауруханалар мен емханалар баяғыдай кәнігі педиатр мамандармен қамтамасыз етілуі тиіс. Қазақта «атамдатсаң атамдат, ботамдатпа» деген сөз бар. Баланың өлімі ата-ана, бауырлары үшін ең ауыр қайғы. Ауру, мүгедек бала өсіру ата-анаға қалай қасірет болса, оны мемлекет дәрежесінде ойлау тым ауыр. Өйткені, мемлекеттің де, ұлттың да болашағы — балалар. Педиатрия сол үшін керек деп, кейіпкеріміз өз ойын түйіндеді.